کتاب درمان رفتاری - شناختی سالمندان، مقدمه‌ای جامع از نظریه و کاربرد تکنیک‌های CBT را ارائه می‌کند. نویسندگان کتاب بر این باورند که تمام راهبردها و اصول CBT که در این اثر طرح شده‌اند، می‌توانند زندگی افراد را بهبود بخشند و فارغ از اینکه در حال حاضر با روان‌درمانگر یا دیگر متخصصان سلامت روان کار می‌کنند به سلامت فرد کمک می‌کنند. هدف اصلی کتاب درمان رفتاری - شناختی سالمندان (Cognitive Behaviour Therapy With Older People)، تلاشی است برای برآوردن نیاز روان‌درمانگرانی که دست‌اندرکار درمان افراد سالمند هستند، یعنی ارائه یک راهنمای جامع کاربردی با روش شناختی رفتاری (CBT). با افزایش روزافزون طول عمر افرادی که در جهان صنعتی و در حال پیشرفت امروز زندگی می‌کنند، توجه روان‌درمانگران و دیگر مراقبین، در ارائۀ خدمات بهداشتی به افراد سالمند نیز فزونی خواهد گرفت. نظر این است که به کمک این راهنما، سالمندان خدمات بیشتری دریافت کنند. زیرا پزشکان آن‌ها نیز اطلاعات بیشتر و روزآمدی در زمینۀ درمان شناختی رفتاری در دسترس خواهند داشت. ما صادقانه باور داریم که در این راستا به اهداف‌مان رسیده‌ایم. هر درمانگری که پایه و اساس (CBT) را بداند، خواهد توانست اطلاعات به دست آمده از این کتاب را در درمان افراد سالمند به نحو مؤثرتر و با کیفیتی بیشتر مورد استفاده قرار دهد. این کتاب درمانگران را با دلیل منطقی برای مداخلات درمانی آماده می‌کند، نه فقط این که «چه کاری» و «چگونه»، بلکه «چرا» باید این مداخله را انجام دهند. به عبارت دیگر، هدف این کتاب قدرت‌بخشی به فرمول‌بندی و مفهوم‌سازی است. طی سال‌ها که در جلسات و کارگاه‌های آموزشی متعدد گروهی درگیر بوده‌ایم، موارد متعددی پیش آمده است که روان‌درمانگران نمونه‌هایی از کاربرد (CBT) با افراد سالمند را به ما گزارش کرده‌اند و نمونه‌های دیگری که به ما گفته‌اند که چگونه افراد مبتدی به هنگام درمان سالمندانی با مشکلات جسمی و روانی با دشواری‌هایی مواجه شده‌اند. بنابراین هدف اصلی از تألیف کتاب درمان رفتاری - شناختی سالمندان، فراهم کردن منبعی بود که درمانگرانی با هر سطح از تجربه و مهارت بتوانند از آن بهره‌مند گردند. هنگام کاربرد شناخت رفتار درمانی با افراد سالمند، اغلب این سؤال مطرح می‌شود که: «برای کاربرد و اثربخشی (CBT) چه تغییراتی در رفتار و شناخت سالمندان لازم است؟». در آثار پژوهشی، پاسخ‌های زیادی برای این سؤال وجود دارد. در این کتاب، برای کاربرد (CBT) با افراد سالمند مدلی ارائه کرده‌ایم که ضمن حفظ هویت اصلی درمان، نمونۀ دقیقی از موضوعاتی ارائه می‌دهد که نیاز به اثربخشی زیاد (CBT) را منعکس می‌سازند. نظر این بود که خواننده به این کتاب، به عنوان منبعی بنگرد که زیربنای درمان شناختی رفتاری را توسعه می‌دهد. بنابراین اطلاعات روزآمدی را در مورد پیری‌شناسی ارائه شده تا خوانندگان آمادگی بیشتری برای کمک به بیماران در مواجهه با چالش‌ها، افسانه‌ها و تفکرات قالبی مربوط به سن آن‌ها داشته باشند. این کتاب به چهار بخش تقسیم شده است. بخش اول (فصل 1 تا 3)، اطلاعات اساسی را ارائه می‌دهد که درمانگران برای کار مؤثر با افراد سالمند نیاز دارند. بدین ترتیب که در فصل اول، اطلاعات اولیۀ مهمی در مورد فرآیند پیر شدن و پروژه‌های جمعیت‌شناسی به روز، ارائه می‌شود. در فصل دوم، مدارک کافی و ضروری در مورد (CBT) مورد نیاز درمانگران برای درمان فراهم آمده است. در این فصل تعدادی از تفکرات غلط که به همراه روان‌درمانی افراد سالمند وجود دارند، نشان داده شده است. در فصل سوم، یک مدل کاربردی درمان با افراد سالمند معرفی و به طور کافی توضیح داده شده است. این مدل ساختار همسانی را برای مداخلات که در سرتاسر فصل‌های پی در پی این کتاب توضیح داده می‌شود، ارائه داده است. در بخش دوم (فصول 4 تا 7)، شیوۀ شناختی رفتاری برای درمان افسردگی پایان عمر با جزئیات زیاد توصیف شده است. بنابراین در فصل چهارم، اصل برنامۀ درمانی، تشخیص و ارزیابی مداخله، مورد بحث قرار می‌گیرد. در فصل پنجم، توضیح کامل از کاربرد تکنیک‌های رفتاری در درمان افسردگی ارائه داده شده است. در فصل ششم به توصیف مداخلات شناختی و مبارزه با تصورات غلط دربارۀ کاربرد این تکنیک‌ها (فنون) با افراد سالمند پرداخته شده است. در این فصل ملاحظه می‌شود که چگونه از افکار روزانۀ افراد سالمند برای درمان بیمار استفاده می‌شود. در فصل هفتم، مدلی برای کار در موضوعات طرحواره‌ای سطح عمیق‌تر (CBT) با افراد سالمند ارائه شده است. این فصل یکی از معدود آثار منتشر شده، دربارۀ کار با سالمندان است. در بخش سوم استفاده یا کاربرد (CBT) برای درمان اختلالات دیگری به جز افسردگی مطرح شده است. در فصل هشتم، نمونه‌ای از تشخیص و درمان اضطراب سنین پیری ارائه شده است، در حالی که در فصل نهم راجع به بیخوابی و شیوه‌های درمان آن مطلب آمده است. در فصل دهم تا دوازدهم، به پیشرفت‌های مهم در استفاده از (CBT) با جمعیت‌های بیماران پزشکی می‌پردازد. نمونه‌های جدیدی از موارد درمانی در این فصل ارائه شده‌اند که این کتاب را در ردیف مقدم شیوۀ (CBT) برای سالمندان قرار می‌دهد. در بخش چهارم، این بخش پایانی، یک بررسی کلی از چالش‌های بسیار شایع در کاربرد (CBT) با افراد سالمند به عمل آمده است که نگاه جدیدی را به آیندۀ این فنون پیشنهاد می‌کند. در بخشی از کتاب درمان رفتاری - شناختی سالمندان می‌خوانیم: این باور که از وقت تغییر کردن سالمندان گذشته یا شما نمی‌توانید به یک سگ پیر شیرین کاری‌های جدید بیاموزید، مانع بزرگی در مقابل درمان سالمندان محسوب می‌شود. در بیشتر موارد، سالمندان اصلاً برای درمان خود اقدام نمی‌کنند و یا اگر هم اقدام کنند، اغلب توقع‌شان از خودشان کم می‌شود. اما این عقیده که افزایش سن با از دست دادن مهارت یادگیری مترادف می‌باشد، اشتباه است. انجمن بازنشستگان آمریکا (2000، AARP)، تحقیقی انجام داد تا میزان یادگیری سالمندان 50 ساله و بالاتر را بیازماید. اکثر شرکت‌کنندگان در این تحقیق (حدود 90 درصد) اظهار داشتند که علاقه‌مند به ادامۀ یادگیری می‌باشند. با بررسی شرکت کنندگان (تحقیق فوق) مشخص شد که سالمندان به یادگیری علاقه‌مندند، چون از آن لذت فراوان می‌برند، در بالا بردن رشد شخصیتی و معنوی آن‌ها مؤثر است و بالاخره این که از فن‌آوری‌های روز عقب نمی‌مانند. سالمندان به یادگیری ادامه دادند و توجه به این نکته خود حائز اهمیت است که بیشتر شرکت کنندگان (تحقیق) انجمن بازنشستگان آمریکا، خواستار ادامه دادن فراگیری بودند. سازمان ملی آموزش بزرگسالان بریتانیا یک سایت ویژه به نام یادگیرنده‌های شوق‌انگیز افتتاح کردند. نمونه‌های موجود واقعاً شوق‌انگیز هستند. مثلاً زن 94 ساله‌ای که برای اولین بار در زندگی به کالج رفته است و قصد دارد کامپیوتر بیاموزد، یا خانم 73 ساله‌ای که با همتی بلند به یادگیری باله در کلاس‌های حرکات موزون پرداخت. پاول (1998) برای نمونه از «بتی فرایدن» نویسنده یاد کرد. فرایدن کسی بود که در 60 سالگی اولین جرقه‌های نویسندگی در ذهنش زده شد. بنیاد مک‌آرتور تحقیقی در زمینۀ پیر شدن موفق انجام داد (رو و کان، 1998) و اعلام کرد که مشکل ضعف حافظۀ کوتاه مدت سالمندان، با آموزش قابل حل است. سالمندانی که این آموزش‌ها را می‌بینند، در مقایسه با جوانانی که تحت تعلیم قرار نمی‌گیرند، حافظۀ قوی‌تری دارند. رو و کان (در سال 1998) اظهار داشتند اگر چه این تصور قالبی که سالمندان نمی‌توانند یا نمی‌خواهند که از عهدۀ تغییرات برآیند، وجود دارد، اما تحقیقات نشان می‌دهند که مغز سالمندان برای ایجاد ارتباطات جدید، کسب اطلاعات روز و به دست آوردن مهارت‌های تازه، گنجایش فوق‌العاده و پایداری دارد.
back
